Nieuwsbrief december 2007: Wist u dat ... Melderslo in 1931 het licht zag?

Ons leven is tegenwoordig ondenkbaar zonder elektriciteit. Als er van de ene op de andere dag geen stroom meer zou zijn, zouden de gevolgen niet te overzien zijn. Zelfs een stroomstoring van enkele uren laat al alles in het honderd lopen. Met die wetenschap in je achterhoofd is het bijna onvoorstelbaar dat het nauwelijks honderd jaar geleden is dat elektriciteit op grote schaal beschikbaar kwam. De elektrificatie van Melderslo duurde zelfs tot 1931!

Vooruitgang elektrotechniek

De ontdekking door de Italiaan Volta in 1796 dat elektrische energie op kunstmatige wijze kon worden verkregen, leidde tot een stapsgewijze vooruitgang van de elektrotechniek in de negentiende eeuw. In 1883 maakte de uitvinding van de transformator elektrificatie op grote schaal mogelijk. Daardoor kon elektrische stroom namelijk over grote afstanden worden gedistribueerd. In 1901 telde Nederland 27 elektriciteitscentrales. Daarvan waren er slechts twee in gemeentelijke handen, de rest was particulier.

Elektriciteitsvoorziening in Horst

De gemeente Horst overwoog in 1915 zelf een elektriciteitscentrale te gaan bouwen. De Eerste Wereldoorlog gooide echter roet in het eten. In 1918 vond de gemeente molenaar Beuyssen bereid om met zijn zuiggasmotor een gelijkstroomdynamo aan te drijven. Waarschijnlijk draaide de zuiggasmotor op petroleum - wie het beter weet mag het zeggen. Hier vandaan werden draden getrokken naar gegadigden. Aan het eind van dat jaar was het traject van de molen naar de kerk gereed en waren bovendien al twintig straatlantaarns op elektriciteit aangesloten. In 1923 liet het gemeentebestuur in Horst een ondergronds kabelnet en een bovengronds leidingennet aanleggen. De gemeente had tot 1930 een eigen elektriciteitsbedrijf. Met ingang van 1 januari 1931 werd het gemeentelijk elektriciteitsbedrijf verkocht aan de NV Stroom Verkoop Maatschappij der Staatsmijnen in Limburg (SVM).

Melderslo ziet het licht

Een van de voorwaarden die de gemeente Horst stelde aan de verkoop van het gemeentelijk elektriciteitsbedrijf, was dat ook de kerkdorpen America en Melderslo op korte termijn zouden worden geëlektrificeerd. De SVM stemde hier mee in en ging meteen voortvarend te werk. Op 22 mei 1931 kon de Nieuwe Venlosche Courant al berichten: "Met de werkzaamheden tot voorziening van electrisch licht is een aanvang gemaakt. Vanaf het transformatorhuisje bij het postkantoor [in Horst] in de richting Melderslo is een groote ploeg arbeiders bezig met het leggen van den hoofdkabel. Voor de inwoners van Melderslo en America zal daardoor in een groote behoefte voorzien worden, en zullen dus in den komenden herfst en winter uit de Egyptische duisternis zijn verlost." En nog geen vijf maanden later was het zover: op donderdag 15 oktober 1931 werd het laagspanningsnet in Melderslo in bedrijf gesteld. Nabij de school was daarvoor een transformatorhuisje gebouwd waarin de hoogspanning werd omgezet in laagspanning. Drie lantaarns voorzagen de straten van elektrisch licht en verder waren 31 gebouwen en woningen op het net aangesloten. Foto: links de oude petroleumlantaarn uit 1919 en rechts het nieuwe straatlicht met een hoek van het transformatorhuisje nabij de school. Behalve voor licht werd, in de beginjaren van de elektrificatie, de stroom ook gebruikt voor de radio, de wasmachine en de elektrische naaimachine.

Kosten

De kosten om Melderslo aan te sluiten op het elektriciteitsnet bedroegen 32.700 gulden. Het merendeel van dat bedrag, 25.000 gulden, ging op aan de aanleg van het hoog- en laagspanningsnet. De afnemers van de stroom betaalden aan de SVM een lichtprijs van 0,25 gulden per kilowattuur (kWh). Omgerekend naar het heden zou dit een bedrag van 1,18 eurocent per kWh zijn. De stroomprijs in 2007 is beduidend lager. Dit betekent dat elektriciteit destijds relatief duur was.

Afnemers

Melderslo telde 31 eigenaren van woningen of gebouwen die vanaf 15 oktober 1931 op het elektrische net aangesloten wilden zijn. Behalve de coöperatie en de kerk betrof het uitsluitend particuliere aansluitingen. Overigens was elektriciteit op dat moment nog lang niet voor iedereen in Melderslo beschikbaar. Zo bleef Eikelenbos nog twintig jaar, dit is tot 1952, verstoken van aansluiting op het net. Wethouder Rutten zei daarover in de gemeenteraadsvergadering van 19 november 1930: " Getracht is ook Eikelenbosch in het net op te nemen (…) maar er was reeds zooveel bijgekomen dat de maat vol was en de S.V.M. niet verder kon gaan, doch in de toekomst zal niet stilgezeten worden om ook deze gemeentenaren te helpen."

Geschiedenis van de verlichting

Vóór de aansluiting op het elektriciteitsnet was het ook in Melderslo behelpen geweest met de verlichting. Tot ver in de Middeleeuwen werd voor de verlichting gebruik gemaakt van eenvoudige olielampjes. De olie werd geperst uit zaden. Een pit, meestal in een tuit, zoog de olie op uit een reservoir. Het uiteinde werd aangestoken. In de kaarsenindustrie slaagde men erin de olie uit het schapen- en rundvet te scheiden van de vaste bestanddelen. Er bleef zo stearine over, dat minder snel smelt en daardoor beter brandt. Het gebruik van petroleum in de negentiende eeuw leidde tot een betere verlichting met eenvoudiger lampen. In de negentiende eeuw kwam ook gasverlichting in gebruik en werd de booglamp uitgevonden. In 1879 construeerde Edison een bruikbare gloeilamp. Deze lamp zou langzamerhand alle andere vormen van verlichting verdringen.

Straatverlichting in Melderslo

Melderslo beschikte tot in de twintigste eeuw helemaal niet over straatverlichting. In 1919 stelde het uit Melderslo afkomstige gemeenteraadslid Piet Driessen voor om nabij de lagere school een petroleumlantaarn te plaatsen (linker foto). Het gemeentebestuur ging hiermee akkoord, op voorwaarde dat de inwoners van Melderslo er voor moesten zorgen dat de lantaarn kosteloos werd ontstoken. Van deze taak heeft koster Bernard Alaerds (rechter foto) zich gekweten tot in 1931 de drie elektrische lantaarns in gebruik werden genomen.

Wie het weet mag het zeggen! Openstaande vragen:

1. Wie weet met welke brandstof de zuiggasmotor van molenaar Beuyssen elektriciteit maakte? Was het inderdaad petroleum?

Meer achtergrondinformatie:

1. Meer achtergrond informatie en krantenknipsels m.b.t. elektriciteit in Melderslo
2. Wilt u weten wanneer telefoon, stromend kraanwater en openbare riolering in Melderslo beschikbaar kwamen? Klik dan hier
3. Geschiedenis van verlichting
4. Bij het CBS is een schat aan historische informatie te vinden

Voor deze nieuwsbrief is gebruikgemaakt van de volgende bronnen:

• Gemeentearchief Horst, inventaris nummers 327, 3975, 3977 en 3992.
• Mooi Limburg 24 oktober 1931.
• Nieuwe Venlosche Courant 14 april 1925, 22 mei 1931 en 13 oktober 1931.
• Melderslo destijds. De geschiedenis van Melderslo tot 1971 (Melderslo 1994) 33.
• Oud Horst in het nieuws. Deel 3 aug. 1914 tot 1930 (Horst 1991) 68-69.

Nieuwsbrief gemist? Klik dan hier.