Nieuwsbrief september 2007: Wist u dat ... het oudste veldkruis in Melderslo langs de bedevaartsroute van Budel naar Kevelaer lag?

Kruisen en kapellen: landschapselementen die onlosmakelijk met Limburg zijn verbonden. Zo ook met Melderslo, dat vijf veldkruisen en twee kapellen telt. Het vermoedelijk oudste kruis staat in het open veld tussen Daniëlweg, Slooierweg en Konijnswarande. Het betreft een houten kruis met een lengte van 2,80 meter en een breedte van 1,20 meter. Boven het houten corpus hangt een dakje. Naast het kruis staat een rustbank, ervóór een knielbankje. Een ijzeren hekwerk sluit het perceeltje af. Aan de voet van het kruis bevindt zich het opschrift:

"O zondaar gaat niet zoo voorbij

Maar slaat een oog op Mij

Die voor U uit liefde groot

Gestorven is den bitteren dood "

 

 

Waarom staat het veldkruis daar? Hierover is veel onzeker omdat informatie met name gebaseerd is op mondelinge overlevering. We hebben de volgende verhalen:

  • De bewoner Daniëls van de, naastgelegen en inmiddels verdwenen, boerderij D'n Daniël heeft het kruis of alleen het corpus voor 1850 in Kevelaer gekocht en op zijn rug naar huis gedragen. Doodmoe thuis aangekomen, viel hij op bed in slaap met naast zich het kruis. Pas de volgende morgen zou hij het naast een oude lindeboom hebben geplaatst. Vanaf dat moment zouden bedevaartgangers die vanuit Budel op weg waren naar Kevelaer jaarlijks bij het kruis rust hebben gehouden om er te bidden. De mondelinge overlevering vertelt niet waarom Daniëls het kruis heeft geplaatst.
  • Het veldkruis is geschonken door dankbare reizigers die van Budel naar Kevelaer te bedevaart gingen. D'n Daniel was behalve een boerderij ook een rustplaats of herberg met later ook een eigen beugelbaan.
  • Bij het kruis werd gebeden als de regen te lang wegbleef of de oogst dreigde te mislukken.

Wat is een veldkruis? Het is een langs de weg geplaatst christelijk kruis, uiting van volksdevotie. In Nederland komen we ze tegen in het Oosten en Zuiden. Ook in Belgie, delen van Duitsland en de zuidelijke rooms-katholieke landen staan ze geplaatst.

Zou de bedevaart naar Kevelaer iets kunnen verklaren met betrekking tot het veldkruis op de Konijnswarande? Kevelaer is een kleine stad in Duitsland, aan de overkant van de Maas, op circa 35 kilometer van Melderslo. In Kevelaer bevindt zich het meest populaire bedevaartsoord in onze omgeving. Het dankt zijn bekendheid aan marskramer Hendrik Busman, die tot driemaal toe van Maria de opdracht kreeg een kapelletje voor haar te bouwen. Hij gaf hieraan gehoor en op 1 juni 1642 stond er een eenvoudige bidzuil op de plek waar hij de opdracht kreeg. Al gauw kwamen er pelgrims en werden genezingen gemeld. In 1647 erkende de kerk acht van deze genezingen als wonderbaarlijk en sindsdien pelgrimeren jaarlijks vele katholieken naar Kevelaer. De bedevaart van Budel naar Kevelaer, hemelsbreed een afstand van 90 kilometer, past in de bedevaartcultuur van de Mariabedevaarten uit de 17e en 18e eeuw. Mariabedevaarten worden voornamelijk aangetroffen in oostelijk Noord-Brabant en Limburg, gebieden die in deze periode grotendeels niet tot de Republiek behoorden. De Mariaverering had in de 17e en 18e eeuw in een groot deel van Europa een ongekende populariteit. Met betrekking tot de Republiek ging het daarbij om een gedragspatroon waarbij vanwege het verbod op bedevaarten en een openlijke religieus-devotionele praxis in cultusplaatsen, de gelovigen ‘plaatsvervangend' naar heilige plaatsen in het buitenland trokken.

Volgens een van de mondelinge overlevingen zou het kruis aan de Konijnswarande geplaatst zijn voor 1850. De oudste ons bekende schriftelijke vermelding is de landkaart uit 1890 hiernaast. Omdat schriftelijke bronnen zo schaars zijn - zoals vaak het geval is bij veldkruisen - blijven we met veel onbeantwoorde vragen zitten. Wie was bijvoorbeeld de maker? Dateert het inderdaad van voor 1850? Zo ja, van hoe ver voor 1850? Wat was nu precies het motief of de aanleiding voor de plaatsing van het kruis? Waarom en tot wanneer diende het voor de processie uit Budel als statie? Wie het weet, mag het zeggen! Ook als u nog andere verhalen over of foto's van het veldkruis of boerderij D'n Daniel heeft, horen wij dat graag van u!

 

 

Meer achtergrondinformatie:

  1. Op www.geschiedenismelderslo.nl staan verschillende foto's van het kruis aan de Konijnswarande. Klik hier voor rechtstreekse toegang
  2. Bij Stichting Kruisen en Kapellen in Limburg staan van nagenoeg alle kruisen en kapellen in Limburg beschrijvingen en foto's. Het kruis aan de Konijnswarande staat er ook bij
  3. Nog altijd vindt er vanuit Budel een bedevaart naar Kevelaer plaats
  4. Informatie over Kevelaer als bedevaartsoord
  5. Informatie over christelijke bedevaart op Wikipedia
  6. Bedevaartplaatsen in Nederland. Databank van het Meertens Instituut
  7. Geschiedenis van bedevaart vanaf middeleeuwen tot heden

Meer lezen?

  1. Godfried C.M. Egelie, Wegkruisen in Limburg (1980)
  2. Godfried C.M. Egelie, Gietijzeren wegkruisen in Limburg (1983)
  3. J. van Hegelsom, Veldkruisen en veldkapellen in Horst (1983)
  4. P. Nissen en K. Swinkels (redactie), Monumenten van vroomheid. Kruisen, kapellen en vrijstaande heiligenbeelden in Limburg (2005)