Nieuwsbrief april 2013: Wist u dat ... de naam Melderslo hoogstwaarschijnlijk is afgeleid van Maldaher, en dat dit een graaf was die in de 14-de eeuw op een kasteel woonde in het Vlasven?
Let op! Deze nieuwsbrief was een 1 april 2013 grap ;)
De Melderslose ruïne bij het Vlasven is enerzijds een gebouw dat tot de ‘bouwkundige dwaasheden’ wordt gerekend, want het is een Folly zoals we in de Nieuwsbrief van de Stichting Geschiedenis Melderslo van augustus 2007 hebben kunnen lezen. Maar het is ook iets dat een mysterie bevat. Want ja, het bouwwerk dateert uit 1938, maar is daarmee nou echt de kous af, zoals een oude Melderslose uitdrukking luidt? Wat moeten we dan aan met de geheimzinnige toevoeging aan het eind van die Nieuwsbrief, namelijk dat het gebouw misschien toch ook verwijst naar een Graaf van Melderslo? Er wordt gewag van gemaakt dat "de ruïne in Horst" een restant zou zijn van een kasteelcomplex waarvan de eerste omringende muur werd gebouwd in de 14e eeuw. Vervolgens zou het weer niet zeker zijn dat het hier de vesting betrof van een adellijke heer.
Vragen vragen vragen!!!
Meester Maas.
Een en ander heeft de nieuwsgierigheid gewekt van een amateurhistoricus. Hij vroeg zich af waar deze merkwaardige verwijzing vandaan zou zijn gekomen. Immers men noemt geen koe bont of er is wel een vlekje aan en zou hier misschien nog iets meer over kunnen worden geboekstaafd? Wat hij vervolgens op het spoor kwam, is een opmerkelijk verhaal dat gelukkig nog net op tijd is vastgelegd, voordat het voorgoed in de schoot van de geschiedenis zou zijn verdwenen.
Hij ontdekte dat enkele van de oudste autochtone Melderslose mensen van hun ouders hadden gehoord, dat meester Maas daar meer van moest hebben geweten.
Het betreft hier de meester Maas (hier rechts op de foto) die samen met meester Nellen en juffrouw Ploeg – met wie hij later is getrouwd - vanaf 1917 de Melderslose jeugd de beginselen van taal en rekenen bijbracht. Met veel moeite en pas na diverse geheugentrainingen is bij deze oude mensen het volgende achterhaald kunnen worden.
Deze meester Maas dan, modern docent als hij toen al was, bracht zijn leerlingen niet alleen dorre kennis bij in het schoolgebouw, maar hij ging daarnaast vaak met hen, als het weer het maar enigszins toeliet, naar buiten, het vrije veld in, zodat ook praktische vaardigheden hun deel werden. Zo hebben heel wat oude inwoners van Melderslo niet alleen geleerd om planten te determineren maar ook om zelfs buiten Melderslo het hoofd boven het maaiveld te houden!
Bij deze tochten de maatschappij in en Gods mooie natuur, zoals meester Maas dan zei, was ook het Vlasven een geliefde plek voor lering en vermaak. Immers het lag dicht bij school, zodat het geen probleem vormde om de leerlingen snel en ordelijk daarheen en terug het schoolgebouw in te krijgen, en er kon heel wat worden vertrapt, terwijl toch geen strohalm van enige oogst gevaar liep. Er schijnt in die lessen veel leerzaams te hebben plaats gevonden. Natuurlijk is lang niet alles meer te reconstrueren, maar gelukkig kon stukje bij beetje ten aanzien van de kwestie waar we het hier over hebben, het volgende nog worden achterhaald: meester Maas moet daar toen oude fundamenten hebben opgemerkt op de plek waar later de ons bekende Folly is gebouwd.
Een oud ijzeren kistje.
Het verhaal is als volgt. Toen hij op een mooie lentedag – het was waarschijnlijk een april - enkele jongens zover had gekregen dat ze met een spade een groot gat in de grond gingen graven om te zien of daar goud zou zijn te vinden – dat achtte meester Maas een goede oefening om hen te leren tegen teleurstellingen te kunnen – legden zij onverwacht enkele resten metselwerk bloot, waar het geoefende oog van hun meester meteen de restanten van een muur uit de veertiende eeuw in herkende. We hebben het hier over de tijd waarin meesters nog alles wisten en ze zich de rest door studie in hun vrije tijd eigen maakten.Verdienstelijk amateur-archeoloog als meester Maas dan ook was, begreep hij dat er dan wel geen sprake was van goud, maar dat er toch wel degelijk een belangrijke vondst was gedaan. Onmiddellijk gaf hij de jongens een pluimpje – iets waar in die tijd zuinig mee werd omgesprongen – en hij beval hen vervolgens de spaden nog eens stevig in de grond te steken op een plek waar hij een lichte verkleuring van de zure Melderslose grond meende waar te nemen. En jawel! Weldra stootte iemand op het verroeste deksel van een ijzeren kistje.
Meester Maas maakte eerst een sprongetje in de lucht, liet vervolgens de hele meute onmiddellijk in gestrekte pas terug naar school marcheren, alwaar hij hun van een flink aantal moeilijke staartdelingen voorzag en wrikte vervolgens op zijn gemak met een schroevendraaier het kistje open. Daarin moet een bundel half vergane documenten hebben gelegen. Verder wisten deze mensen nog te vertellen, dat meester Maas het er in zijn lessen wel eens over had dat op die plaats bij het ven een veel ouder kasteel moet hebben gestaan van een graaf, die een naam droeg die voor de verklaring van de naam Melderslo van belang zou zijn. En mede op grond van die wat vage verhalen hebben een aantal enthousiaste Melderslose mensen op die plaats, waar bovendien nog restanten van twee grachten lagen, in 1938 die Folly gebouwd.
Zoals wij wel vaker plegen te doen, hebben wij vervolgens contact gezocht met de kinderen van meester Maas voor zover die nog leven. Zij konden het bovenstaande bevestigen en daar bovendien interessante aanvullingen bij geven.
Oud Nederlandse teksten.
Als gezegd was meester Maas redelijk thuis op het terrein van de archeologie. Maar na de vondst van de oude documenten in het Vlasven is hij zich ook gaan toeleggen op het lezen en interpreteren van oude Nederlandse teksten, zelfs die in de minder toegankelijke boerendialecten. Na veel avonden studerend te hebben doorgebracht, lukte het hem om de gevonden documenten te ontcijferen en van weloverwogen conjecturen te voorzien. Van zijn bevindingen heeft hij een samenvatting gemaakt, die de familie ons ter inzage heeft gegeven.
Daaruit blijkt dat op de plaats waar in 1938 de Folly is gebouwd, inderdaad een kasteel heeft gestaan van een graaf, Madalher geheten. Deze graaf had blijkbaar een voor die tijd buitengewoon hoogstaand karakter. Immers de veertiende eeuw behoort tot de woeste middeleeuwen, toen het christendom wel al overal verbreid was, maar niettemin veel heidense rituelen nog welig tierden. Zo was het gebruikelijk dat jongens die geen geschikte bruid in hun eigen omgeving konden vinden op rooftocht gingen naar de omliggende buurtschappen om daar onbeschaamd de mooiste meisjes te schaken. Zoiets vond men toen heel gewoon. Maar graaf Madalher die als een goed huisvader heerste over zijn gebied, dat globaal het huidige Melderslo omvat, liet zoiets onder geen voorwaarde plaats vinden. Alle mooie meisjes bleven dus voor onze eigen jongens. En de Melderslose meisjes waren toen, evenals trouwens nou nog, al in zo overweldigende aantallen mooi, dat onze jongens geen enkele behoefte hadden aan avonturen buitengaats. Wat meester Maas bovendien had ontdekt, was dat de herkomst van de naam Melderslo, waar immers nog steeds geen eenduidige etymologie voor bestaat, hoogstwaarschijnlijk een vervorming is van Madalher. Madalher betekent ‘heer van de meisjes’, denk aan het Duitse woord Mädel. Als je de letter l op een andere plaats zet krijg je Maldarher en het eerste stuk van dat woord is al bijna Melder. Zo’n omzetting is in de taalkunde heel gewoon: denk aan Geldrop en Geldorp. Melderslo zou dan dus betekenen ‘bos of gebied van heer Madal, de heer, de beschermer van de meisjes’.
Balluh!
Maar dit is niet alles. Want in het verlengde hiervan had meester Maas ook nog ontdekt hoe het Melderslose ‘balgooien’ is ontstaan. In die tijd werd het gewoonte om bij de huizen van de pasgetrouwden op de eerste zondag van de vasten te gaan roepen ‘Bal, bal’. Dit was, zo stelde hij vast, in eerste aanleg een soort aanmoedigende vruchtbaarheidskreet. De pasgetrouwden werden zo op hun plichten gewezen, dat ze zowel voor
een nieuwe generatie sterke jongens als mooie meisjes moesten zorgen. Er werd oorspronkelijk dan ook niet geroepen ‘bal’ maar ‘balluh’. De pasgetrouwden kwamen dan naar buiten. Meestal konden ze dan laten zien dat het in orde was. Daarbij zorgden ze dan ook voor enige versnaperingen. In latere, preutsere tijden werd dit alles niet meer aan de jeugd verteld, zodat nu in Wikipedia staat dat het hier een ‘raadselachtige gebruik’ betreft. Maar destijds was dit algemeen bekend. En naarmate ook in de rest van de regio de civilisatie vorderde, is dit gebruik zelfs overgenomen in Horst, America en Meterik.
We zijn blij dat we dank zij het nijvere speurwerk van Pierre van Rijswijck dit alles nog net op tijd te weten zijn gekomen en dat we nu deze nieuwe belangrijke feiten aan de geschiedenis van Melderslo kunnen toevoegen. Pierre van Rijswijck is de zoon van Theo van Rijswijck. Hij is in Melderslo geboren in 1941 en woonde hier tot 1953. Tot 1959 zat hij intern op school bij de paters Franciscanen in Venray, het huidige Boschveldcollege. Vervolgens studeerde hij Nederlands aan de universiteit in Nijmegen en hij gaf daarna les in Den Bosch en Druten. Thans woont hij in Nieuwegein.
Nieuwsbrief over de ruïne in het Vlasven : klik hier.