Nieuwsbrief januari 2009: Wist u dat ... "meester Nellen" het eerste schoolhoofd was van Melderslo?

Eerste schoolhoofd
Deze nieuwsbrief is de eerste in een serie van vier over de schoolhoofden van de lagere school en basisschool die Melderslo tot nu toe gekend heeft. Deze keer is meester Jan Hendrik Nellen (1883-1962) aan de beurt. Hij was het eerste schoolhoofd van de openbare (en later bijzondere) lagere school van 1917-1946.

Tot 1917 zat er voor de kinderen van de buurtschappen Melderslo, Eikelenbos en Konijnswarande (Melderslo was toen nog niet een dorp zoals we dat nu kennen) niets anders op dan te voet naar school in Horst te gaan. Mede doordat de klassen hier overbevolkt raakten, werd voorgesteld om in Melderslo een eigen school annex schoolhuis te bouwen. In juli 1917 werd de school met bijbehorende woning opgeleverd (foto 1). Er werd gestart met 91 leerlingen.

Voor de functie van hoofdonderwijzer werd H. Nellen aangewezen. Nellen werd terzijde gestaan door twee andere leerkrachten: juffrouw A. Ploeg uit Rotterdam en meneer F. Maas uit Wanssum (foto 2). Saillant detail: omdat Ploeg en Maas met elkaar wilden trouwen heeft juffrouw Ploeg vroegtijdig de lagere school moeten verlaten: man en vrouw beide werken op dezelfde school was toen gewoonweg ondenkbaar.

Als hoofdonderwijzer huurde meester Nellen met zijn vrouw Maria de schoolwoning die aan de school was vastgebouwd. Om naar school te gaan hoefden hij en zijn kinderen niet eens buiten te komen.

Geboren in Horst
Jo Nellen vertelt over haar vader:
Zijn ouders woonden vlak bij het station Horst-Sevenum. Hij speelde vaak met zijn broertje op het stationsemplacement. Daar was van alles te beleven. Op een keer kwamen beiden doodziek thuis. Hun moeder haalde de dokter erbij, wat in die tijd alleen gebeurde bij levensgevaar. De dokter constateerde dat ze stomdronken waren. Ze hadden de laatste druppels uit de “lege” jenevervaten gezogen.
Mijn vader woonde in het laatste huis van Horst, mijn moeder gezien vanuit Horst in de eerste boerderij van Sevenum. Onderweg naar school kwam hij iedere dag langs haar huis. Zij raakten verliefd. Hij grapte tegen ons vaak: verder durfde ik op vrijersvoeten Sevenum niet in, want dan zou ik gewis en zeker van de Sevenumse jongens een stevig pak slaag hebben gekregen, om nooit meer Sevenum in te durven.

Levensloop
Voordat Nellen hoofdonderwijzer werd in Melderslo had hij al op diverse plekken voor de klas gestaan:
- 1e Openbare Lagere School te Venlo (1902-1904)
- Openbare Lagere School te Sevenum (1904-1915)
- Onderwijzer van bijstand te Wouw (bij Bergen op Zoom, West-Brabant) (1915-1916)
- Sub-hoofd Openbare School te Horst (1916-1917)

Jo Nellen:
Hoe kwam hij op het idee om in Wouw te solliciteren? Het zat zo: mijn moeder ging in dienst bij de familie Nellen die vlakbij het station een café runde. En twee verliefden onder één dak, dat was de duivel uitdagen. Dus maar ver van huis gesolliciteerd. Dat was pas veilig. Zij trouwden in 1916, dus kon hij toen weer in Horst terecht.
De diensttijd in Melderslo van 1916-1946 was zo ongeveer tussen twee wereldoorlogen in. Een tijd van armoede bij veel mensen thuis. Dat bleek onder andere uit briefjes zoals: ”Meester, Jantje kan vandaag niet naar school komen want zijn klomp is gebroken”.
Ook in school was het armoede. Zo moesten twee leerlingen samen in een boekje kijken bij het lezen. Dat was op elk gebied zo. Het meeste werk werd gemaakt op de lei met een griffel. Daarbij hoorde een sponzendoos en een griffeldoos. De armoede was niet bevorderlijk voor de ontwikkeling van de leerlingen. Vergeleken met de leermiddelen van nu zou je denken: hoe hebben ze ooit lezen, schrijven en rekenen geleerd?

Andere functies in het dorp
In de beginjaren was Melderslo nog geen dorp maar een wijk van Horst. Ook buiten school was er nog veel werk aan de winkel. Mede vanwege zijn positie als hoofdonderwijzer was Nellen betrokken bij de stichting van het rectoraat Melderslo en van de coöperatie, die de benodigde financiën moest opbrengen voor de kerk. Zodoende werd hij lid van het kerkbestuur en secretaris-boekhouder van de coöperatie. Hij was organist in de kerk en leidde het kerkkoor tientallen jaren. Ook bij het mannenkoor was de dirigeerstok voor hem weggelegd. Het mannenkoor werd later omgezet in een fanfare, die kerkelijke en andere feestelijkheden moest opluisteren.

Van de zes kinderen die Jan-Hendrik en Maria kregen hebben er vier voor het onderwijs gekozen. Drie van hen (Ger, Toon en Jo) hebben voor korte of langere tijd aan de school van Melderslo les gegeven. Jo is wat dat betreft recordhoudster, zij stond veertig jaar voor de klas in Melderslo!

In 1946 ging Nellen met pensioen en werd opgevolgd door Theo van Rijswijck. Nellen betrok een woning aan de Vlasvenstraat (foto 3) en werd, wegens gehoorproblemen, gedwongen de dirigeerstok neer te leggen. Zijn functies bij de coöperatie en in het kerk- en schoolbestuur bleef hij vervullen tot op hoge leeftijd.

Meer informatie:
- Lijst schoolhoofden Melderslo met foto’s
- Wikipedia over basisonderwijs in Nederland
- Wikipedia over geschiedenis van het Europese onderwijs

Bronnen:
- Melderslo destijds. De geschiedenis van Melderslo tot 1971 (Melderslo 1994)
- Jan Hendrik Nellen’, door A. Nellen. Stichting Geschiedenis Melderslo. Archiefstuk 3.3.14.7
- Persoonlijke herinneringen van Jo Nellen, 2008

Nieuwsbrief gemist? Klik dan hier.